De problematiek rond de plaatsing van Stolpersteine – struikelstenen of gedenkstenen in het Nederlands – in Antwerpen is niet nieuw.
Reeds in 2011/2012 werd deze ruim besproken door het toenmalig Stadsbestuur o.l.v. burgemeester Patrick Janssens met de Joodse gemeenschap.

Men moet echter nogmaals benadrukken dat het voor het Forum der Joodse Organisaties belangrijk is dat men ALLE joodse slachtoffers eert en herdenkt op een gelijke en waardige manier en niet enkel een paar van de slachtoffers waarvoor een “struikelsteen” wordt besteld. Voor niet-Joodse slachtoffers is dat echter geen probleem. De toelating en de beslissing voor het plaatsen van deze gedenkstenen blijft uiteraard steeds bij het Stadsbestuur.
Het is vanzelfsprekend dat individuele aanvragen moeten behandeld worden door het Stadsbestuur, echter ons inziens komen deze niet ter vervanging van het nieuwe Antwerpse herdenkingsmonument (of “Namenmonument”) dat dank zij de medewerking van het Antwerps Stadsbestuur binnenkort gerealiseerd zal worden.

Hieronder enkele documenten om ons standpunt rond het thema Stolpersteine te verduidelijken:

  • het verslag van de persconferentie gehouden door het FJO op maandag 25 juni 2012;
  • het gedicht “TON NOM” geschreven in mei 2016 door Judith Kronfeld* en vertaald naar het Nederlands door Prof. Baron Julien Klener, huidig voorzitter van het Memoriaal van Anderlecht.
    Judith Kronfeld o.a. Voorzitter van de DE JOODSE AANWEZIGHEID VOOR DE HERINNERING: Federatieve organisatie van de Vereniging van de Joodse Oud-Verzetsstrijders van België, de Vereniging van de Joodse Weggevoerden van België – Dochters en Zonen der Deportatie, het Ondergedoken Kind, en de Voortzetting van de Vereniging van de Joodse Oud- Verzetsstrijders van België; en Algemeen Secretaris van de nationale “Vereniging van Joodse Weggevoerden van België –  Dochters en Zonen van de Deportatie”, en gewezen directrice van de Stichting van het Jodendom van België (SJB) en van de Nationale Commissie van de Joodse Gemeenschap van België voor de Restitutie en Herinnering (NCJGBRH) en die misschien wel dé persoon is die sinds het einde van de Tweede Wereldoorlog het meest heeft gedaan om de herinnering aan de Shoah levend te houden.Zij kreeg tevens ook de erkenning van “Mensch” van het jaar in 2016.
    Hetzelfde jaar waarin zij, hoewel zij door haar gezondheid veel minder publiek aanwezig was, het toch nodig achtte om dit aangrijpend gedicht te schrijven over de waardige herinnering aan haar vermoorde opa « TON NOM » / «JE NAAM».

 

Verslag persconferentie maandag 25 juni 2012 – Stolpersteine

Op maandag 25 juni 2012 organiseerde het FORUM der Joodse Organisaties een persconferentie in haar kantoor om het “ware” verhaal achter de Stolpersteine of Struikelstenen te verduidelijken.

Naast de pers, waren aanwezig o.a.:
Mevr. Regine Sluszny: Nationaal Voorzitter van de Vereniging van het Ondergedoken Kind met zetel in Brussel
Mevr. Judith Kronfeld: Algemeen Secretaris van de nationale “Vereniging van Joodse Weggevoerden van België –  Dochters en Zonen van de Deportatie”, directrice van de Stichting van het Jodendom van België (SJB) en van de Nationale Commissie van de Joodse Gemeenschap van België voor de Restitutie en Herinnering (NCJGBRH)
Mr. Philippe Markiewicz: algemeen secretaris van de SJB; Medevoorzitter van de NCJGBRH; Voorzitter van de Israëlitische Gemeente van Brussel en tevens Oud-voorzitter van de C.C.O.J.B.
Leden van de Raad van Bestuur van het FORUM: Nadine Iarchy – Joods Christelijke betrekkingen, Diane Keyser – algemeen secretaris, Eli Ringer – oud-voorzitter en medevoorzitter van de NCJGBRH, Pinkas Kornfeld – ondervoorzitter FORUM en ondervoorzitter Centraal Israëlitisch Consistorie van België, René Trau (voorzitter B’nai B’rith), en Pierre Wolkowicz.

Stolpersteine / Struikelstenen:

Toen het thema van deze gedenkstenen opdook en gezien dat sommige leiders, zowel Brusselse als Antwerpse, er negatief tegenover stonden, heeft het FORUM in september 2011 in een opiniepeiling over antisemitisme naast vele andere vragen ook de vraag gesteld of het al dan niet raadzaam is dit soort gedenkstenen te plaatsen. Voor deze opiniepeiling werd de hele joodse gemeenschap van België geraadpleegd.

De resultaten van deze peiling die werden verwerkt aan de Universiteit Antwerpen  m.b.t. dit specifiek onderwerp luidde, nl. slechts 13% van de Nederlandstalige deelnemers antwoordde JA  en slechts 29% bij de Franstalige deelnemers. Het is mede op basis van deze resultaten dat het FORUM haar mening heeft gevormd.

Toen een Brusselse organisatie aan Burgemeester Janssens de toelating heeft gevraagd om enkele Stolpersteine in Antwerpen te plaatsen, heeft hij advies gevraagd aan het FORUM. De reactie van het FORUM was dat er zeker een meer eerbiedige manier bestaat om hulde te brengen aan de vermoorde weggevoerden van de Joodse gemeenschap, en dit werd geformuleerd op basis van de resultaten van de opiniepeiling.

Gezien de herdenking van de slachtoffers van de Shoah ons allen heel nauw aan het hart ligt, hebben wij burgemeester Janssens verzocht om samen alternatieve mogelijkheden te bespreken. Het FORUM had reeds enkele concrete ideeën.

Echter, indien enkele individuele aanvragen aan de Stad worden voorgelegd om gedenkstenen te laten plaatsen in Antwerpen, is dit uiteraard enkel de bevoegdheid van het Stadsbestuur om daarvoor een beslissing te nemen.

De eerder vermelde organisatie heeft zich echter niet neergelegd bij de beslissing van het Stadsbestuur en begon een regelrechte hetze tegen het FORUM en haar leiders. Ook Burgemeester Janssens werd niet gespaard: wij wensen nogmaals te benadrukken dat hij de eerste Antwerpse burgemeester was die de moed had om zich te verontschuldigen voor de collaboratie, wij vinden het dan ook schandalig dat hij nu onder vuur ligt en wordt verweten niet gevoelig te zijn voor de herinnering aan de Shoah.

 

Het “ware” verhaal achter de Stolpersteine

Er stellen zich meerdere vragen betreffende het plan van een kleine Brusselse groep om in Antwerpen Stolpersteine te komen plaatsen:

  • Hoe komt het dat het FORUM der Joodse Organisaties, die de grootste voorvechter voor de herdenking is in België, die het Holocaust Monument van Antwerpen heeft opgericht, die in 2007 een Congres “Kinderen van de Shoa” heeft georganiseerd en een nationale hulde aan de Redders van WOII, een jaarlijkse herdenking organiseert aan het Monument, e.v.a., tegen het plaatsen van de Stolpersteine is?
    Het FORUM is van mening dat het plaatsen van gedenkstenen op de grond waarover gelopen wordt door 2 en 4-voeters, geen respectvol aandenken is voor onze vermoorde families. Tevens zullen deze komen te liggen in wijken waar “nieuwe” Belgen wonen die waarschijnlijk minder gevoelig zijn voor de herdenking van de Shoah. Door enkel dit soort gedenkplaten aan de mensen op te dringen zonder een actieve opvoedkundige omkadering te leveren, kan dit averechtse reacties opwekken.
  • Hoe komt het dat de verenigingen zoals deze van het Ondergedoken Kind en de ““Unie van Joodse gedeporteerden van België, dochters en zonen van de deportatie” tegen het idee van Stolpersteine zijn?
    Deze verenigingen zijn ook van mening dat het lopen op de namen van hun familieleden niet kan. Tevens zou het geld dat hier aan besteed wordt, beter worden uitgegeven aan opvoeding en herinneringseducatie. Het Memoriaal van Anderlecht, waar alle namen van alle gedeporteerden uit België in staan gegraveerd, heeft reeds het doel om de slachtoffers te herdenken. Trouwens niet enkel joden werden gedeporteerd, ook Roma’s, homoseksuelen en andersdenkenden die niet akkoord gingen met het regime.
  • Hoe komt het dat zelfs de Franstalige afdeling van de Stichting van het Jodendom van België hardnekkig weigert de Stolpersteine te subsidiëren?
    Daar het voor hen gaat om het herdenken van ALLE gedeporteerden en niet slechts enkelingen waarvan de families de aanvraag moeten indienen. De kostprijs voor een 30.000 tal zou oplopen tot 10 miljoen euro, iets wat financieel onhaalbaar is. Andere alternatieven kunnen in aanmerking worden genomen.Zelfs wijlen David Susskind, die een van de grootste voorvechters was voor alles wat met de herdenking van de Holocaust te maken had, was tegen het plaatsen van Stolpersteine.
  • Het aantal geplaatste Stolpersteine is onduidelijk. Men spreekt in Europa over 32.000, over 28.000, over 6.500 enz. Hoeveel zijn het er nu en waar werden deze geplaatst?
    De meeste herdenkingstenen werden geplaatst in Duitsland maar ook in andere Europese landen werden reeds stenen geplaatst. Het aantal stenen dat tot op heden werd geplaatst in België is 60 stuks, dat maakt 0,02% uit van het aantal gedeporteerden vanuit ons land. Dat is dus te verwaarlozen. Nogmaals, het FORUM is voorstander van een gedenkteken voor ALLE 13.000 gedeporteerden uit Antwerpen.
  • Men beweert dat het FORUM een religieuze organisatie is (terwijl iedereen weet dat dit onjuist is) en dat het daarom tegen de Stolpersteine is. Hebben Hitler, Eichman en Mengele niet alle joden in de gaskamers gedreven zonder een onderscheid te maken tussen religieus of niet ?
    De beslissing van het FORUM is in geen enkel opzicht ingegeven door religieuze standpunten. Binnen het FORUM zijn alle strekkingen van de joodse gemeenschap vertegenwoordigd net als bij de slachtoffers van het nazi regime.
  • Hoe komt het dat het plaatsen van Stolpersteine in Duitsland 130€ kost en in België tussen de 300€ en 600€ ?
    Wij vragen ons hierbij af of de prijs van de Holocaustherdenking in de verschillende landen een andere waarde heeft. Blijkbaar is het plaatsen van deze stenen een lucratieve zaak geworden.
  • Vertegenwoordigers van de Brusselse joodse gemeenschap hebben ons aangeraden niet verder in te gaan op de beweringen van de voorzitter van de C.C.O.J.B. Hij heeft zijn bestuur niet geraadpleegd alvorens dit bericht de wereld in te sturen; dit bewijst dat hij hierin zijn persoonlijke mening uit en niet het standpunt van zijn organisatie.

Deze persconferentie wordt mede georganiseerd om de unanimiteit voornamelijk m.b.t. het thema van de Stolpersteine tussen de joodse gemeenschap van Antwerpen en Brussel te benadrukken. Wij vinden het dan ook bijzonder spijtig dat enkelingen tweedracht en onenigheid trachten te zaaien binnen de joodse gemeenschap. Dit is een emotioneel onderwerp en moet besproken worden in een sereen debat.

**************

Gedicht van Judith Kronfeld – mei 2016:

« TON NOM »

 

Ton nom, devenu sacré par le feu, ne sera pas foulé au pied

Ton nom, ne sera pas souillé

Nul regard indifférent ou haineux n’effleurera ton nom

Sur un pavé, Je ne graverai pas ton nom.

 

Tu es parti dans le ciel et tes cendres brûlent dans mon âme

Ta voix s’est éteinte, mais son souffle résonne dans mon cœur

Et j’entends l’écho du vent mauvais qui l’a emportée

Sur un pavé, Je ne graverai pas ton nom.

 

Tu ne reposes pas dans un cimetière, pour toi, nulle tombe,

Mais au mémorial, parmi la multitude, je vois tes lettres

Les lettres de ton nom

Sur un pavé, Je ne graverai pas ton nom.

 

Et moi qui ne crois pas, dans le silence,

Je dis une prière d’un genre nouveau

Une prière six millions de fois répétée,

Mais sur un pavé, je ne graverai pas ton nom.

 

Je dirai ton nom,

Je le vénérerai,

Je l’honorerai,

Je le commémorerai

Je le transmettrai,

 

Mais, grand-père,

Sur un pavé, je ne graverai pas ton nom.

 

******

Nederlandstalige vertaling:

 

 “JE NAAM”

Je naam vlamgelouterd, geen zool zal hem ontheiligen

Je naam, onbevlektbaar blijft hij

Geen blik onverschillig of dragend haat zal hem smaden

Op een straatkei,  wordt hij niet gekerfd

 

Ten hemel steeg jij, maar je asse gloeit mijn ziel

Je stem ging, maar je levensadem echoot in mijn hart

En de huiltoon van de onheilswind die hem wegvoerde, hoor ik

Op een straatkei, wordt hij niet gekerfd

 

Voor jou grafsteen noch dodenakker

Maar in het memoriaal, tussen velen, staan je lettertekens,

het alfabet van je naam

Op een straatkei, wordt hij niet gekerfd

 

En ik, de ongelovige, in stilte

prevel een nieuw gebed

Een hoopbede zes miljoenig herhaald

Maar op een straatkei, zal Ik hem niet kerven

 

Je naam zeg ik

Vereer ik

Eerbiedig ik

Gedenk ik

Geef ik door,

Maar, opa,

Op een straatkei, kerf IK hem nooit.

 

Vertaling Prof. Baron Julien Klener – Originele tekst 05/2016 Judith Kronfeld

Bron:
FJO