De botsing die er recent ontstond tussen Polen en enkele westerse democratische landen – waaronder Israël en de VS– over de vermeende betrokkenheid van het eerste land bij de Shoah lijkt bij nadere bestudering primair een clash tussen regeringen.
Historici en opinievormers in zowel Israël als Polen blijken het goeddeels met elkaar eens en roepen op tot matiging en waarschuwen voor generalisaties.
Elke historicus waar dan ook ter wereld is het eens over het feit dat niet de Poolse staat, maar Nazi- uitsland schuldig is aan de moord op zes miljoen Europese Joden.
Ook de Duitse minister van buitenlandse zaken Gabriel heeft dat nog eens ter ontlasting van Warschau verklaard.
Van alle bezette landen kan Polen zelfs claimen de enige staat te zijn geweest die níét met de bezetter heeft gecollaboreerd en collectief- aangestuurd door de regering vanuit Londen- verzet tegen de Nazi’s heeft gepleegd.
Polen kende geen Quisling, Petain of Mussert. Het illegale verzetsleger met 400.000 leden was het grootste in Europa en de moedige opstand in 1944 tegen de Nazi- overheersers kent geen gelijkenis elders in bezet Europa.
De vernietigingskampen waren Duitse kampen op Poolse bodem. Aan het “Arbeit macht frei ” boven de toegangspoort tot Auschwitz is geen woord Pools.
Het waren kampen waarin ook Poolse niet- joden vermoord werden.
Maar dit alles laat onverlet dat zeer vele Poolse burgers op persoonlijke titel zich aan Joden hebben vergrepen.
Het diepgewortelde en door de Katholieke kerk gepropageerde antisemitisme dat voor, tijdens en zelfs na de oorlog het leven aan veel Poolse Joden kostte is een eeuwige smet op het verder zo heroïsche gedrag van de Poolse natie ten tijde van de bezetting.
Dat betekent niet dat er geen Polen bestonden die met gevaar voor eigen leven Joden hebben gered.
Met 6700 Poolse rechtvaardigen onder de naties in Yad Vashem voert Polen zelfs de lijst aan. Nederland volgt op de tweede plaats.
Op zich niet verwonderlijk dat het land waar de helft van alle Europese Joden (3,5 miljoen) woonden ook het hoogste aantal redders van Joden kende.
Het diepgewortelde antisemitisme onder brede lagen van de Poolse bevolking kwam massaal tot ontlading tijdens de bezetting. Hoe moedig men anderzijds ook de Nazi’s bevocht en dit ondanks het feit dat de Poolse regering in Londen – anders dan elders in West-Europ a- geen enkel Pools staatsorgaan aan de bezetter ter beschikking heeft gesteld.
Dat Polen protesteert tegen de term “Poolse vernietigingskampen” is begrijpelijk en terecht. Dat het vindt een betere beoordeling inzake de Poolse opstelling vis a vis de Nazi’s te verdienen is evenzeer terecht.
Maar helaas neemt dat alles niet weg dat het diepgewortelde antisemitisme tot moorddadige ontlading kwam. Zelfs nog na de oorlog in b.v. Kielce waar bij een pogrom tientallen overlevenden van de Shoah de dood vonden.
Om nu bij wet het belasteren van de Poolse natie strafbaar te stellen dient geen enkel redelijk doel. Alleen het geven van goede voorlichting kan het beeld doen bijstellen.
Het is zinvol dat ook van Joodse/Israëlische zijde aan een correctie van het mogelijk onjuiste beeld wordt meegewerkt. Maar niemand ter wereld en geen enkele wet dan ook kan ons Joden verbieden de ervaringen van onze vermoordde familieleden door Poolse antisemieten zwaar in onze beoordeling te laten meewegen. Evenzeer weegt in onze beleving mee dat de na-oorlogse Poolse overheid tot op heden nauwelijks compensatie aan Pools-Joodse overlevenden heeft betaald voor het confisqueren van hun voormalig eigendommen.