De Standaard – Column – 08 september 2014 – Tinneke Beeckman
De vergelijking tussen het slachtofferschap van Joden en moslims wint aan populariteit. Maar wie zich eraan waagt, kan maar beter de verschillen erkennen. Anders voedt die vergelijking alleen maar ressentiment en haat. De jodenvervolging in Europa verschilt immers fundamenteel van de westerse koloniale politiek en van de huidige Europese politiek.
Om te beginnen was het westers kolonialisme niet gericht tegen moslims als moslim. In The Origins of Totalitarianism analyseert Hannah Arendt het imperialisme en het kolonialisme. Ze legt uit hoe racisme werd gebruikt als argument: de westerse grootmachten stelden de ‘Rights of the Englishmen’ boven de ‘Rights of Men’. Maar Arendt vermeldt nergens de discriminatie van moslims als kern van het koloniale probleem. …
En erg anti-moslim waren de Britten vast niet: bij de Indiase onafhankelijkheid in 1948 stemde Groot-Brittannië zelfs in met de eis van de Indiase moslimleider Jinnah om de aparte moslimstaat Pakistan op te richten. De Britten negeerden hiermee de wens van Indiase leiders, Nehru en Gandhi. En de bevrijdingsstrijd van Arabische leiders ging over de – legitieme – strijd voor zelfbestuur van volkeren. Na de koloniale periode profileerden Arabische leiders zoals Nasser, Assad en Kadhafi zich niet in de eerste plaats als ‘moslim’, wel als ‘nationalist’.
Dan is er het vermeende gedeelde racistische slachtofferschap. In 1935 kondigde nazi-Duitsland de Nurnberg-wetten af, die raciaal discrimineerden. Ze betroffen geen religieuze discriminatie. Nazi-Duitsland organiseerde een genocide. Joden werden staatloos, ze verloren elke rechtszekerheid. Vandaag erkent elk Europees land de grondwettelijke gelijkheid en vrijheid van geloofsbeleving. Discriminatie op basis van geloof en racisme zijn aanvechtbaar, uiteindelijk bij het Europees Hof voor de Rechten van de Mens. Wie dit verschil – tussen Joden toen en moslims nu – niet erkent, begrijpt de fundamenten van de rechtsstaat niet.
Een ander verschil wordt dan ook logisch: in de jaren dertig ontvluchtten Joden Duitsland massaal – Hannah Arendt incluis. Maar vandaag is Europa een toevluchtshaven voor moslims, zowel voor politieke als voor economische vluchtelingen. Arendt zelf werd uiteindelijk Amerikaans staatsburger. Haar scherpe kritiek op het Amerikaans beleid ging gepaard met een diepe dankbaarheid voor haar nieuwe thuisland.
Arendt was een kritische filosofe: Europese Joden waren niet alleen slachtoffers, maar droegen ook enige verantwoordelijkheid voor wat hen overkwam. Ze bedoelde hiermee dat Joden in Europa te weinig hun politieke verantwoordelijkheid hadden opgenomen. Maar als oorzaak voor de racistische politiek, verwees ze naar de ‘protocollen van wijzen van Zion’. Dit frauduleuze antisemitische document uit de negentiende eeuw schetst een fictieve bijeenkomst van Joodse leiders die wereldheerschappij zouden beogen. Hitler gebruikte het ‘document’ om zijn antisemitische beleid te rechtvaardigen. Die ‘protocollen’ werden ontzettend populair. Volgens Arendt kwam dit niet alleen door antisemitisme, maar vanuit een fascinatie voor succesvolle Joden: het project spoorde met de almacht waar de nazi’s van droomden. Vandaag neemt niemand in het Westen die valse ‘protocollen’ nog ernstig. Maar in het Midden-Oosten worden ze gretig gelezen en voor waar genomen. Het Handvest van Hamas, bijvoorbeeld, herneemt de paranoïde fantasieën in artikel 22: een eeuwenlang zionistisch complot veroorzaakte de Franse Revolutie, de Eerste Wereldoorlog, de Tweede Wereldoorlog en de oprichting van de Verenigde Naties. Je moet het lezen om het te geloven: universele ideeën van broederschap, gelijkheid, vrijheid moeten moslims volgens Hamas afwijzen, want ze werden ingefluisterd door Joodse leiders in een geheim complot om over de wereld te heersen. Voor de lezer blijft een beangstigende vraag: van welke wereld dromen die ‘antizionistische verzetsleiders’ tegen ‘onderdrukking’? En om terug te komen op mijn beginpunt: ‘Comparaison n’est pas raison’, zegt een Frans spreekwoord. Sommige vergelijkingen lopen onredelijk mank. http://www.standaard.be/cnt/dmf20140907_01255023
Bron: De Standaard
Tinneke Beeckman is filosofe en auteur van ‘Door Spinoza’s lens’. Webpagina : http://tinnekebeeckman.com/
De Standaard – Foto: Tinneke Beeckman (DS)